Λαογραφικά στοιχεία

Για να Θυμούνται οι Παλιοί και να Μαθαίνουν οι Μυρσι…νέοι (3)

 

(Διονυσίου Ν. Μπώκου: «ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΠΟΣ (Μύρσινος – Μυρτούντιο - Μυρσίνη»

ΜΕΡΟΣ Δ΄ - Τέχνες – Τεχνικές - Συνήθειες¨ – ΚΕΦ.5,6 – Σελ.109-113)

 

5.      Τραγάτα! Το εξοχικό των τολμηρών!

Μπορεί η λέξη τραγάτα να προέρχεται από το «Δραγάτης» που σήμαινε ο φύλακας των αμπελιών, δηλαδή αγροφύλακας, αλλά ουδεμία σχέση έχει με ότι αυτή πρόσφερε!

Ο «Δραγάτης» μπορούσε και να σκοτώσει ακόμη και τα ζώα που πλησίαζαν το αμπέλι, χωρίς να δίνει απολογία. Η λαϊκή ρήση «πήγε σαν το σκυλί στ’αμπέλι» βγήκε από αυτό ακριβώς. Οι δε απειλητικές φωνές του, τρόμαζαν ακόμη και τον πιο …θαρραλέο «Έξω από τ’αμπέλιαααα!!!».

Αντίθετα λοιπόν η τραγάτα πρόσφερε δροσιά, θαλπωρή, χαρά, ξενοιασιά. Ήταν το εξοχικό κατά κύριο λόγο των τολμηρών! των μποέμ. Ήταν το μικρό βασίλειό τους. Ήταν ένα «ζεστό» μα και τόσο δροσερό καλυβάκι, κυριολεκτικά στον αέρα!

Τέσσερις κυπαρισσένιες κολώνες ήταν η βάση. Η κρεβατίνα φτιαχνόταν στο «δέσιμο» των τεσσάρων κολωνών, στα 2-2,5 μέτρα ύψος. Οι πλευρές της, οι «μπάντες» φτιάχνονταν από βρομοκαλαμιά όπως και η σκεπή. Η τέταρτη «μπάντα» είχε καλαμιά μόνο στο ένα τέταρτο. Και τούτο γιατί εκεί ήταν η «πόρτα» και το «παράθυρο» που έβλεπαν δυτικά. Στην μαΐστρο! Συνολικά η απόσταση της σκεπής από το έδαφος ξεπερνούσε τα 4 μέτρα. Η ανάβαση γινόταν με ξύλινη σκάλα που τοποθετείτο μόνιμα μπροστά στην «πόρτα» της τραγάτας. Το κρεβάτι (κρεβατίνα) ήταν και αυτό ξύλινο με παχύ στρώμα καλαμιάς και με πρώτο στρωσίδι μια χοντρή περιποιημένη κουρελού!

Ο ήλιος σαν γύρναγε το απόγευμα δεν ενοχλούσε, ο ίσκιος ήταν μόνιμος, χάρις στην τεχνική της κατασκευής, που «μισόβλεπε» τη δύση. Το μαϊστράλι, που ήταν μόνιμο, εκείνους τους καιρούς, χάριζε ύπνους…βασιλικούς! Τα βράδια μάλιστα χρειαζόταν  απαραίτητα πάπλωμα! Κίνδυνοι από φίδια, σκορπιούς κλπ, δεν υπήρχαν εκεί ψηλά. Ελάχιστες φορές, όταν δεν είχε μαϊστράλι, τότε φαινόταν κανένα κουνούπι. Το κάπνισμα βέβαια εκεί ψηλά ήταν απαγορευμένο!

Τα εφόδια στην τραγάτα, στο μικρό βασίλειο, ήταν ελάχιστα. Ένα τράστο με λίγο ψωμί, ένα πεπόνι ή ένα καρπούζι, δύο ντομάτες, ένα μαχαίρι για όλες τις χρήσεις (και για άμυνα) και μια βίκα με νερό. Σπανιότερα, ένας φακός.

Ήσουν ψηλά. Κι αυτό φάνταζε στην ψυχή. Το βασίλειό σου, το είχες φτιάξει εσύ! Αν δε με την τραγάτα σου φύλαγες κάποιο προϊόν (πεπόνι, καρπούζι, ρεβίθια κλπ) έπρεπε εκεί μόνος, να το λέει η καρδιά σου!

Στημένες οι τραγάτες στη «Μπεφάνη», στον «Παλιόμυλο», στη «Ράχη», ξεχώριζαν το καλοκαίρι σαν σκοπιές κάποιων ακριτών. Το τραγούδι, απ’τις τραγάτες που έσμιγε με τη φλογέρα του νυχτοσκαρίσματος, ήταν νότες και εικόνες νύχτας καλοκαιριού, που δεν γυρνούν!

Οι τραγάτες συνήθως, γίνονταν πάνω σε δέντρα. Στις περιοχές όμως που ήταν άδεντρες, εκεί, στήνονταν όπως ακριβώς περιγράφεται και είχαν τη δομή, όπως φαίνεται στο σκίτσο.

Η ύπαρξη, λοιπόν, τραγάτας, σε άδεντρη περιοχή κάτι εξυπηρετούσε, αφού ήταν και μακριά από το σπίτι. Κι αυτό ήταν η φύλαξη κάποιου καλλιεργημένου εκεί προϊόντος, όπως αναφέρεται. Συνεπώς, είτε η τραγάτα χρησιμοποιείτο από πολίτη, είτε παλιότερα από Αγροφύλακα και οι δύο ήταν «Δραγάτες»!

Ο Πανέλληνας όμως Όμηρος, μας περιγράφει άλλης μορφής «Τραγάτα», αυτήν που γίνεται μόνο πάνω σε δέντρο! Την καλύβα! Εκ του ρήματος καλύπτω. Και έτσι έφτασε μέχρι των ημερών μας. Καλύβι πάνω σε δέντρο!

Επομένως, τραγάτα και καλύβι, είναι δύο διαφορετικά πράγματα, αν και έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους. Επίσης, ο Όμηρος μας λέει ότι το καλύβι, δεν γινόταν μακριά από το σπίτι. Και πολλοί θα θυμούνται, όπως και εγώ, τα καλοκαίρια, οι γονείς τους έφτιαχναν εκεί, στην αυλή, το «εξοχικό» θέλοντας να απολαύσουν τα καλά της δροσερής και φεγγαρόφωτης καλοκαιρινής νύχτας!...

Αν υπήρχαν δέντρα, συνήθως μουριές, κοντά στο σπίτι, τότε κάποιο από τα παιδιά της οικογένειας έφτιαχνε εκεί πάνω, στο πιο βολικά «κρεβάτωμα» καλύβι (τραγάτα).

Η καλύβα λοιπόν ή το καλύβι, είναι γνώρισμα της ζωής του Έλληνα, από την ομηρική εποχή, το οποίο και προσθέτουμε σ’ αυτό που αναζητούμε…

Ψ. 190-199 (Οδύσσεια) «…Φυντάνι ελιάς στενόφυλλης μεσ’ στην αυλή μου ανθούσε/ …κι ολόγυρα της έχτισα μια κάμαρα…/ έκοψα της πυκνόφυλλης ελιάς τη φούντα τότες/ …και τον κορμό κλαδεύοντας … στη στάφνη ισώνοντάς τον/ κι έφκιασα τα κλινόποδα…/ κι εκείθε τότες άρχισα να φκιάνω το κρεβάτι…».

Σε δέντρο, λοιπόν, στην αυλή, όχι μακριά από το σπίτι. «Εξοχικό» λίαν προσωπικό! Καλύβα. Όπως γνωρίσαμε απ’ τους γονείς και φτιάξαμε και οι ίδιοι μέχρι το 1960, περίπου.

(Από την εφημ.«ΜΥΡΣΙΝΗ»).

6.      Το δίχτυ πεζόβολος

Στην έρευνά μας και προκειμένου να σωρευτούν όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία, προστίθεται και το δίχτυ πεζόβολος.

Από τον πολυετή αγώνα που έκανα, για την ανάδειξη του πεζόβολου ως παραδοσιακό εργαλείο ψαρέματος και δημιούργημα λαϊκής τέχνης, όπως και από την πολυετή επίσης έρευνα, για το χρονικό βάθος της χρήσης του, αποδείχθηκαν και απαντήθηκαν τα εξής: Πρώτον: Ότι ο πεζόβολος στην περιοχή της Μυρσίνης λειτουργεί από την εποχή του κανναβιού και του λιναριού. Τούτο, κατατέθηκε από παππούδες, που το είχαν μάθει απ’ τους παππούδες τους, όπως κατατέθηκε στην έρευνα κι απ’τον αείμνηστο Κώστα Τσίρο, το 1996, άριστο μέχρι τα γεράματά του, κατασκευαστή πεζόβολου. Αυτές οι μαρτυρίες, αν μεταφερθούν σε χρόνια, δηλώνουν ότι ο πεζόβολος στη Μυρσίνη, αγγίζει τους τρεις αιώνες αποδεδειγμένης χρήσης. Κι αυτό το κρατάμε υπ’όψιν.

Δεύτερον: Οι πεζόβολοι που χρησιμοποιούνται στους νομούς Ηλείας και Αχαΐας, έχουν κατασκευαστεί στην πλειοψηφία τους από τεχνίτες Μυρσιναίους. Και τρίτον, από τους πολλούς τύπους πεζόβολου, που υπάρχουν στη χώρα (ποταμίσιοι, στίγκοι κλπ), σχεδόν κανένας από αυτούς δεν μοιάζει με τον πεζόβολο «τύπου Μυρσίνης».

Βέβαια, εξ αυτών προκύπτουν ενισχυτικά στο θέμα, ερωτήματα όπως: Πρώτον: Πώς μπορεί να ερμηνευτεί το βάθος χρόνου στη χρήση του, στην προ-Μυρσίνη; Δεύτερον: Γιατί, οι Μυρσιναίοι μονοπωλούν την τεχνική κατασκευής του, ως οι πλέον αυθεντικοί τεχνίτες – κατασκευαστές; Τρίτον: Γιατί μόνον οι Μυρσιναίοι έφτασαν και να ενοικιάσουν ακόμα και τη θάλασσα, στην Κυλλήνιο κόλπο; Και τέταρτον, γιατί οι έχοντες σχέση με «Ράχη», «Γλυκόριζο» και «Καταράχι», ήταν και είναι ψαράδες πεζοβολιστές, κατά 90% και πλέον;

Αλλά ας δούμε την αρχική εμφάνιση του πεζόβολου και από άλλη σκοπιά χρόνου. Δεχόμαστε λοιπόν, βάση των μαρτυριών ότι η ύπαρξη και χρήση του, στην προ-Μυρσίνη και μετά στη Μυρσίνη, αγγίζει τους τρεις αιώνες. Τούτο βεβαίως σημαίνει ότι λειτουργούσε στην προ-Μυρσίνη και επί Τουρκοκρατίας και επί Ενετοκρατίας! Και τα χρόνια εκείνα, οι μετακινήσεις – όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο «οι φερτοί» ήταν μηδενικές. Αλλά ακόμη κι αν ακόμα έφτανε κανένας φερτός, αυτός θα ήταν κάποιος βουνίσιος Πελοποννήσιος ή Ηπειρώτης και σπάνια θαλασσινός. Εξ αυτών φαίνεται λοιπόν πάρα πολύ δύσκολο, ο πεζόβολος και η τεχνική στην κατασκευή του, να μεταφέρθηκαν στην περιοχή της προ-Μυρσίνης. Άλλωστε η ονομασία του διχτυού «πεζόβολος» και ο πεζόβολος – είναι γνωστά πράγματα από την αρχαιότητα. Ο πεζός που ρίχνει πεζόβολο (δίχτυ) …σε ακτή, στη θάλασσα και όχι σε …βουνό!


* Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από το συγγραφικό έργο του Μυρσιναίου Διονυσίου Ν. Μπώκου με τίτλο «ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΠΟΣ (Μύρσινος – Μυρτούντιο – Μυρσίνη)» (2009). Η μεταφορά του κειμένου από το υπόψη βιβλίο στην παρούσα ιστοσελίδα είναι αυτούσια, πλην όμως στερείται δυστυχώς της σχετικής εικονογράφησης που μπορεί κανείς να απολαύσει στην έντυπη μορφή.
** Ο Διονύσιος Ν. Μπώκος γεννήθηκε στη Μυρσίνη το 1942 και επαγγελματικά σταδιοδρόμησε στην Πολεμική Αεροπορία από το 1961, μέχρι και την αποστρατεία του ως Ανώτερος Αξιωματικός. Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιώ και παππούς ενός εγγονού. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μέχρι σήμερα δεκαεπτά (17) βιβλία ποικίλου περιεχομένου (λογοτεχνικά, ιστορικά, λαογραφικά κ.α). Έχει αρθρογραφήσει επί σειρά ετών σε αριθμό τοπικών εφημερίδων, ενώ από το 1990 μέχρι και το 2010 κυκλοφόρησε τη δική του τοπική εφημερίδα, τη «ΜΥΡΣΙΝΗ». Είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας Λογοτεχνών ΝΔ. Ελλάδος.
*** Οι Εθελοντές του χωριού μας, ευχαριστούν θερμά τον κ. Μπώκο, τόσο για την έμπρακτη στήριξη της προσπάθειας για ξαναζωντάνεμα του χωριού μας, όσο και για την μοναδικής αξίας διαχρονική προσφορά του στον τόπο μας, μέσα από το συγγραφικό του έργο.

Επισκεφθείτε μας