Για να Θυμούνται οι Παλιοί και να Μαθαίνουν οι Μυρσι…νέοι

(Διονυσίου Ν. Μπώκου: «ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΠΟΣ (Μύρσινος – Μυρτούντιο - Μυρσίνη» 

ΜΕΡΟΣ Δ΄ - Τέχνες – Τεχνικές - Συνήθειες¨ – ΚΕΦ.3,4 – Σελ.106-109)

3.      Η σφώκα

Η σφώκα, μέχρι και την δεκαετία του ’50, ήταν το μικρό «αστείο» πασχαλιάτικο πυροτέχνημα, των μεγάλων κυρίως σε ηλικία Μυρσιναίων. Η τεχνική της συνίστατο στην περίσφιξη και από τα δύο άκρα, ενός χάρτινου κυλίνδρου, που έφτιαχναν με το στρίψιμο σκληρού χαρτιού και για μεγαλύτερη ευκολία, στρίψιμο χάρτινου τραπουλόχαρτου. Σε κάθε άκρο με συνεχείς κινήσεις περίσφιξης, κατάφερναν να το δένουν γερά, βέβαιοι ότι δεν «χάνει». 

Δένοντας το πρώτο άκρο, τότε γέμιζαν τον γέμιζαν τον «κύλινδρο» με μπαρούτι ή άλλη εκρηκτική ύλη και, βάζοντας στο άλλο άκρο μερικά εκατοστά φυτίλι, το έδεναν με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, η σφώκα ήταν πλέον έτοιμη! Βάζοντας φωτιά στο φυτίλι την πετούσαν να σκάσει σε μικρή απόσταση. Ο κρότος που ακολουθούσε ήταν μικρός και η επικινδυνότητα μηδενική, εκτός αν έσκαγε στα χέρια κάποιου, χωρίς ωστόσο να θεωρείται και σ’ αυτή την περίπτωση επικίνδυνη, για σοβαρό τραυματισμό. Γενικά, η χρήση της είχε πειραχτικό χαρακτήρα.

Αυτό το χειροποίητο και σχεδόν αθώο πυροτέχνημα, δεν κατασκευαζόταν σε άλλα μέρη, σε αντίθεση με όλα τα άλλα γνωστά πυροτεχνήματα της εποχής εκείνης.

Προσεγγίζοντας την ερμηνεία της λέξης και την προέλευσή της βρήκαμε στοιχεία, που «φωτογραφίζουν» τη λέξη αυτή.

Το αρχαίο – ελληνικό ρήμα λοιπόν σφηκόω σημαίνει και: Ισχυρώς περιδένω. Περισφίγγω κατά την οσφύν. Κάτι που ομοιάζει με την σφήκα, που η μέση της «σφιγμένη» χωρίζει τη σφήκα στα δύο! Από τα χαρακτηριστικά της κατασκευής της σφώκας, όπως περιγράψαμε και τον λόγο της χρήσης της, εικάζεται ότι η «σφώκα» (σφήκα, με τροπή του η στο αντίστοιχο μακρό ω) ήταν παλαιόθεν παιχνίδι, με άλλη μορφή, με πιθανή ονομασία «το κεντρί της σφήκας».

Η αθώα κατά τα άλλα, αυτή σκάστρα, με την ονομασία «σφώκα» είναι βέβαιο ότι θα προβληματίζει και τα ερωτήματα θα παραμένουν.

Πρώτον: Γιατί, ήταν γνωστή κυρίως στη Μυρσίνη και ελάχιστα στην ευρύτερη περιοχή;

Δεύτερον: Γιατί, όταν ήθελαν οι Μυρσιναίοι να ειρωνευτούν ή να περιγελάσουν κάποιον για τις τυχόν «εξυπνάδες» που έλεγε, έλεγαν: «Ρίχτου μια σφώκα!...» ή όταν άκουαν κουταμάρες, και

Τρίτον: Μήπως όντως υπήρχε κάποιο παιχνίδι «πειραχτικό» με ονομασία εκ του σχήματος της κοιλιάς της σφήκας; Π.χ «το κεντρί»;

                                                                     (Από την εφημ.«ΜΥΡΣΙΝΗ»).

4.      Το ποτώκι

«Πριν από αρκετές δεκαετίες, στον «ψωμοδότη» - όπως έχει χαρακτηριστεί, Ανισάτο ποταμό – όπου εκεί ήταν οι εκβολές του Πηνειού στην αρχαιότητα – η λέξη «ποτώκι» σήμαινε «θέση ψαριού». Βέβαια, στο ποτώκι, στη θέση που κρατούσε πάντα ψάρι, δεν μπορούσε να ψαρέψει κανείς με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, ειμή μόνο με την απόχη! Με την πόχα, όπως την έλεγαν.

Τι ήταν όμως το ποτώκι; Τι το δημιουργούσε; Ποιοι γνώριζαν το καλό ποτώκι; Πότε ήταν αποδοτικά τα ποτώκια;

Το ποτώκι λοιπόν, ήταν το σημείο εκείνο στην άκρη της όχθης που ένα πυκνό κλαρί αρμυρικιού έφτανε μέχρι το νερό. Στους ζεστούς μήνες, το καλοκαίρι, το νερό σε βάθος μέχρι 1,5 μέτρο ζεσταινόταν τα μεσημέρια και τα κουτουλόπλα – ψάρια που ανήκαν στα κεφαλικά – έπιαναν το σημείο εκείνο, που ήταν δροσερό, από τον ίσκιο του αρμυρικιού.

Ο Ανισάτος, είχε το βάθος αυτό μέχρι το ύψος των «Περγαρέικων». Και βέβαια, πρώτοι οι Περγαραίοι, δοκίμαζαν τα καλά ποτώκια, εκεί! Υπήρχε όμως και τεχνική. Βέβαια! Έπρεπε ο ψαράς να φτάσει στο ποτώκι, με το λιγότερο θόρυβο. Έπρεπε να σταθεί γερά στα πόδια του, μπήγοντάς τα στη λάσπη μέχρι το στέρεο και αφού ήταν έτοιμος τότε έκανε την γρήγορη αποχιά, ανασηκώνοντας ακόμη και το κλαρί του αρμυρικιού! Με την ταχύτητα αυτή, η επιτυχία ήταν εξασφαλισμένη. Έτσι ο έμπειρος ψαράς, ψαρεύοντας δύο – τρία ποτώκια εξασφάλιζε το φαγητό του. Για δε την ποιότητα των ψαριών δεν χρειάζεται ιδιαίτερη αναφορά. Όσοι έτυχε να έχουν δοκιμάσει, αναλογιζόμενοι την ευωδία τους σήμερα, μάλλον θα …ξεροκαταπιούν!

Αυτό ήταν λοιπόν και αυτά πρόσφερε το ποτώκι στην εποχή που όλα ήταν γνήσια, χωρίς διοξίνες και δηλητήρια…

Ποτώκι. Η λέξη είναι αρχαία Ελληνική, προερχόμενη απ’την αντίστοιχη ποδώκης, που σημαίνει: ταχύς, γρήγορος, με τροπή του δ στο αντίστοιχό του ψιλό τ, και με αλλαγμένη τη λήγουσα, χρησιμοποιούμενο ως ουδέτερο.

Τη λέξη «ποτώκι» και το μυστικό που έκρυβε, στην πρακτική του ψαρέματος, την άκουσα αρχικά από τους γείτονές μου, Περγάρη.

Η λέξη είναι αρχαία Ελληνική, που σε ελεύθερη μετάφραση, σημαίνει: «Το σημείο που απαιτεί ταχύτητα»!

(Από την εφημ.«ΜΥΡΣΙΝΗ»). 


* Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από το συγγραφικό έργο του Μυρσιναίου Διονυσίου Ν. Μπώκου με τίτλο «ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΠΟΣ (Μύρσινος – Μυρτούντιο – Μυρσίνη)» (2009). Η μεταφορά του κειμένου από το υπόψη βιβλίο στην παρούσα ιστοσελίδα είναι αυτούσια, πλην όμως στερείται δυστυχώς της σχετικής εικονογράφησης που μπορεί κανείς να απολαύσει στην έντυπη μορφή.

** Ο Διονύσιος Ν. Μπώκος γεννήθηκε στη Μυρσίνη το 1942 και επαγγελματικά σταδιοδρόμησε στην Πολεμική Αεροπορία από το 1961, μέχρι και την αποστρατεία του ως Ανώτερος Αξιωματικός. Είναι έγγαμος και πατέρας δύο παιδιών και παππούς ενός εγγονού. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μέχρι σήμερα δεκαεπτά (17) βιβλία ποικίλου περιεχομένου (λογοτεχνικά, ιστορικά, λαογραφικά κ.α). Έχει αρθρογραφήσει επί σειρά ετών σε αριθμό τοπικών εφημερίδων, ενώ από το 1990 μέχρι και το 2010 κυκλοφόρησε τη δική του τοπική εφημερίδα, τη «ΜΥΡΣΙΝΗ». Είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και της Εταιρείας Λογοτεχνών ΝΔ. Ελλάδος.

*** Οι Εθελοντές του χωριού μας, ευχαριστούν θερμά τον κ. Μπώκο, τόσο για την έμπρακτη στήριξη της προσπάθειας για ξαναζωντάνεμα του χωριού μας, όσο και για την μοναδικής αξίας διαχρονική προσφορά του στον τόπο μας, μέσα από το συγγραφικό του έργο.