Ήθη και Έθιμα

στ.ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

            Το ¨τραπέζι¨ ήταν το επιστέγασμα όλων των προσπαθειών και προετοιμασιών. Ήταν οι στιγμές πλέον της ψυχικής ευχαρίστησης και της ψυχαγωγίας, μετά από πολλά τρεχάματα και σκοτούρες.

            Ένα τραπέζι γάμου για να έχει επιτυχία ήθελε τεχνική, ήθελε σχετική ¨μελέτη¨ και κάποιους ¨έμπειρους¨. Η επιτυχία του έγκειτο στο να διατηρηθεί ¨ακμαίο¨ μέχρι το πρωί. Δηλαδή, να μη ¨σπάσει¨ ο κόσμος. Να διατηρηθεί το κέφι, το τραγούδι. Για να γίνουν λοιπόν έτσι καλά όλα, απαιτούνταν κάποιοι να είναι ¨κρασάδες¨ και κάποιοι άλλοι ¨τραγουδιστάδες¨. Και επειδή παρόμοιοι ¨ταλαντούχοι¨ υπήρχαν σχεδόν σ’όλα τα σόγια το θέμα είχε λυθεί εκ των προτέρων.

            Στης νύφης το τραπέζι, λοιπόν, που γινόταν όπως προείπαμε το Σάββατο το βράδυ, κάθονταν οι καλεσμένοι γύρω στις 10 και άρχιζε η διανομή της σούπας, σε εποχή χειμώνα και πιλαφιού, σε εποχή καλοκαιριού. Μόλις τελείωνε η διανομή, ο πατέρας της νύφης σηκωνόταν όρθιος και ταυτόχρονα όλο το τραπέζι και έκανε το Σταυρό του όπως και όλοι, ευχόμενος στην κόρη του και στους καλεσμένους του, ευχές που επαναλαμβάνοντο αμέσως απ’όλους. Αυτό ήταν η αρχή για το φαγητό. Αρχή απαιτούσε και το κρασί. Και γινόταν από κάποιον προεστό, που σήκωνε το ποτήρι προφέροντας το όνομα της νύφης και τις ευχές : ¨Να ζήσετε. Η ώρα η καλή. Στις χαρές σας ανύπαντροι!¨. Και από εκεί και πέρα το κρασί πινόταν ¨κατά βούληση¨ και οι ευχές προς την νύφη συνεχείς και εγκάρδιες.

            Μετά την παρέλευση μιας ώρας περίπου τα πράγματα άλλαζαν. Οι μεγαλύτεροι άρχιζαν το τραγούδι κάνοντας και εδώ την αρχή. Τα πρώτα τραγούδια ήταν τα δύσκολα. Ήταν τραγούδια κλέφτικα, τραγούδια της ¨τάβλας¨. Οι νεώτεροι μόλις που ακολουθούσαν. Το τραπέζι έπαιρνε φωτιά!. Οι ¨σερβιτόρες¨ (στο σερβίρισμα ήταν συνήθως μόνο γυναίκες) έφερναν το ψητό. Γύρω στις 12 το γλέντι είχε ανάψει για τα καλά και το τραπέζι ήταν ήδη χωρισμένο σε δύο παρέες - ¨χορούς¨. Η μια παρέα – χορός έπιανε το τραγούδι, η άλλη το επαναλάμβανε και το αντίθετο. Αργότερα, κατά τις 1 με 2 άρχιζαν οι ¨δύσκολες¨ ώρες!. Το προχωρημένο της ώρας, το κρασί, η κούραση από τις εργασίες της ημέρας άρχιζαν να κάνουν την εμφάνισή τους. Δεν έπρεπε όμως να πέσει ο ρυθμός. Άλλωστε έπρεπε να ξημερωθεί το τραπέζι. Να βγεί ο ήλιος και αυτοί να τραγουδούν. Τότε άρχιζαν από τους προεστούς τραγούδια ¨θορύβου¨. Τότε άρχιζε το ¨σταυρωτό¨ που συνοδευόταν από ένα φοβερό πηρουνοπιατοθόρυβο (όλοι χτυπούσαν το πηρούνι τους ή το μαχαίρι κλπ στο πιάτο συνοδεύοντας εκείνους που έπιναν ¨σταυρωτά¨ το κρασί τους. Με το ¨σταυρωτό¨ σχηματιζόταν ο αριθμός 8).

            Η αρχή και εδώ γινόταν από έναν στενό συνήθως συγγενή ή φίλο της οικογένειας, που ¨τόλεγε η καρδούλα του¨ στο κρασί!. Με το ποτήρι στο χέρι ¨επισκεπτόταν¨ δύο – τρείς από τους επισημότερους ή από εκείνους που δεν συμμετείχαν και τόσο στην ¨κρασοκατάνυξη¨!.

            Ο θόρυβος ξύπναγε τα γλαριασμένα μάτια και η συμμετοχή γινόταν και πάλι μεγάλη. Για να κρατηθεί δε αυτό το ¨ξύπνημα¨ ακολουθούσε ένα ακόμη έθιμο- ¨τέχνασμα¨ του τραπεζιού.: Το ¨χαιρετητό¨!. Ή αλλοιώς ¨το σήκωμα της κούπας¨. Ένας στενός συγγενής έπαιρνε ένα πιάτο, αντί δίσκου, καθαρό και τοποθετούσε τρία ποτήρια ή πέντε, τα γέμιζε κρασί και σηκωνόταν όρθιος. Μ’ένα νεύμα σταματούσε το τραγούδι ή η όποια κουβέντα  στο τραπέζι. Γνώριζαν όλοι τι θα επακολουθήσει. Και ήταν σεβαστό. Ήταν η στιγμή των προπόσεων. Αυτός λοιπόν σηκώνοντας το πρώτο ποτήρι έλεγε: ¨Το παρόν ποτήρι το πίνω στην υγεία της νύφης και του γαμπρού. Τους εύχομαι η ώρα η καλή¨ και το έπινε ενώ όλοι οι άλλοι με τα πηρούνια και τα πιάτα έκαναν πάλι το σχετικό θόρυβο. Σηκώνοντας το δεύτερο ποτήρι, έλεγε: ¨Το δεύτερο ποτηράκι το πίνω στην υγεία του ….και της ….(των γονιών)και τους εύχομαι να ζήσουν τα παιδιά τους και στις χαρές των υπολοίπων (παιδιών τους)¨. Και πάλι θόρυβος. Σηκώνοντας και το τρίτο – εδώ ήταν και το επίμαχο σημείο – έλεγε ¨Το τρίτο ποτηράκι το πίνω στην υγεία της παρέας και τους εύχομαι ότι επιθυμεί ο καθένας¨. Και πριν το πιεί, συμπλήρωνε : ¨Και εσένα αγαπητέ ….καλώς να σ’εύρω¨. Και όριζε τον επόμενο που θα έπινε τα τρία ποτήρια!. Και δεν ήταν ορισμός απλός, αλλά προσταγή ¨Νόμος¨!. Γέμιζε λοιπόν τα ποτήρια με κρασί και του τα πήγαινε. Αυτός που λάβαινε τα ποτήρια, τον καλωσόριζε και τον ευχαριστούσε. Είχε δε βαρειές υποχρεώσεις στην συνέχεια. Πρώτον, πριν να κάνει τις προπόσεις έπρεπε να πεί αυτός, ή μόνος, ή με την παρέα του ένα τραγούδι. Δεύτερον, να μη ξεχάσει πίνοντας το τρίτο ποτήρι να βρεί τον επόμενο. Αν ξεχνούσε, έπινε άλλα τρία ποτήρια σαν τιμωρία!. Οι προπόσεις ήταν σχεδόν οι ίδιες. Αρχίζοντας δε ο καθένας ¨υπενθύμιζε¨ την ¨εντολή¨ και τον ¨διατάσσοντα¨!. ¨Κατά διαταγή του …το πρώτο ποτηράκι…κλπ.

            Στην πρόοδο του χαιρετητού προστίθοντο – αν δεν ήταν εξ αρχής – άλλα δύο ποτήρια. Το ένα ήταν για τον μάγειρα και το άλλο για κάποια αγαπημένα πρόσωπα που συνήθως ήταν ξενιτεμένοι ή έμεναν μακριά κλπ. Τα ποτήρια ήταν πάντα σε μονό αριθμό. Με τον κύκλο του ¨χαιρετητού¨, ουσιαστικά τέλειωνε και το τραπέζι του γάμου. Είχε φωτίσει πια!.

            Το αντιπροσωπευτικό τραγούδι στο τραπέζι της νύφης ήταν το ¨Μια Παρασκευή, ένα Σαββάτο βράδυ η μάνα μ’έδιωχνε…¨.

            Η ¨μουσική κάλυψη¨ στους γάμους, όπως και στο πανηγύρι ή στα γιορτάσια κλπ ήταν αποκλειστικότητα της παραδοσιακής ζυγιάς, δηλαδή των παραδοσιακών μουσικών, των γύφτων, με τις γνωστές πίπιζες και το ταβούλι. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε το γραμμόφωνο κι ακόμη πιο αργά το πικ-απ κλπ (Σε στιγμές εκτός τραπεζιού).

            Στο τραπέζι του γαμπρού, που γινόταν την Κυριακή το μεσημέρι, αν ο γάμος γινόταν μετά τον εκκλησιασμό, ή το βράδυ αν γινόταν το απόγευμα, τα έθιμα του τραπεζιού ήταν σχεδόν τα ίδια, με λίγες διαφορές. Μια διαφορά ήταν ότι στην ¨πρώτη θέση¨ κάθονταν, τώρα, μαζί οι νιόπαντροι, οι κουμπάροι και οι γονείς. Κάνοντας έτσι το τραπέζι πιο λαμπρό!. Μια άλλη ήταν το ¨γενικό πρόσταγμα¨ για τραγούδι, προπόσεις (¨χαιρετητό¨) κλπ το είχε ο κουμπάρος!. ¨Έλυνε και έδενε¨. Όλα τα άλλα και σ’αυτό το τραπέζι ήταν ίδια.

            Σήμερα τα παραδοσιακά τραπέζια γάμου έχουν σχεδόν εκλείψει.

Επισκεφθείτε μας